Bài viết tập trung khảo sát những yếu tố mang đậm dấu ấn văn hóa, lịch sử trong truyện trinh thám lịch sử Việt Nam đương đại. Qua đó, làm rõ cách mà các nhà văn khai thác chất liệu lịch sử, văn hóa đặc thù để xây dựng cốt truyện trinh thám hấp dẫn. Thông qua việc phân tích một số tác phẩm tiêu biểu, bài viết cho thấy các yếu tố như sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử, công trình kiến trúc cổ, hệ thống mật mã, kí tự, tín ngưỡng… không chỉ là phông nền mà còn giữ vai trò then chốt trong việc hình thành tình tiết, mạch truyện và chiều sâu tư tưởng. Đồng thời, bài viết còn khẳng định vai trò của thể loại này trong việc góp phần giáo dục tri thức lịch sử, văn hóa đến với độc giả hiện đại, mở ra những định hướng nghiên cứu mới trong mối tương quan giữa văn học, lịch sử và bản sắc văn hóa dân tộc.