Văn học Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 là chặng đường văn học đặc biệt với sự phân hóa thành ba bộ phận: văn học mới miền Bắc, văn học vùng giải phóng và văn học vùng tạm chiếm (văn học thành thị miền Nam). Trong đó, văn học thành thị miền Nam là bộ phận quan trọng. Bài viết này tập trung làm sáng tỏ những nội dung yêu nước trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm, tác phẩm ra đời và tồn tại giữa lòng đô thị những năm 1965 - 1975. Hiện thực miền Nam đau thương, tội ác giặc Mỹ và chính quyền Sài Gòn, lời kêu gọi tranh đấu… đã được Nguyễn Khoa Điềm thể hiện đầy cảm xúc.